Lắng Đọng Trầm Tích Trong Các Đầm Phá: Tam Giang – Cầu Hai, Thị Nại và Nại ở Ven Bờ Miền Trung Việt Nam

Đầm phá (coastal lagoon) là thủy vực nước nông ven bờ được hình thành trong kỷ Đệ Tứ, thường phát triển trên những vùng dao động triều < 4m, là thủy vực nước nông ven bờ giàu tài nguyên sinh vật, một số đầm còn có ý nghĩa là nơi neo trú tầu thuyền tránh bão cho các tầu nhỏ. Trong đoạn bờ miền Trung Việt Nam với mật độ các sông chảy ra biển thưa nên một số đầm phá còn có thể làm cảng, nơi lưu trú tàu thuyền khi gặp các điều kiện thời tiết không thuận lợi, từ vị trí phân bố đến tiến hóa phát triển của đầm phá có ý nghĩa quan trọng trong phát triển kinh tế xã hội ở mỗi địa phương.

Tốc độ lắng đọng trầm tích có ý nghĩa quan trọng với quá trình phát triển đầm phá ven bờ, sự tồn tại lâu dài hay suy tàn nhanh của đầm phá phụ thuộc vào các hoạt động tự nhiên và nhân sinh, lắng đọng trầm tích làm ảnh hưởng hàng loạt quá trình diễn thế sinh thái trong đầm phá. Ba cột khoan trầm tích thu tại đầm Tam Giang – Cầu Hai thuộc tỉnh Thừa Thiên Huế, đầm Thị Nại thuộc tỉnh Bình Định và đầm Nại thuộc tỉnh Ninh Thuận (hình 1), được phân tích đồng vị phóng xạ 210Pb, 226Ra và mô hình tính tuổi CRS để theo dõi quá trình lắng đọng trầm tích trong khoảng 150 năm trở lại đây.

Tốc độ lắng đọng trầm tích lớn nhất ở đầm Nại, sau đến đầm Thị Nại và thấp nhất gặp ở đầm Tam Giang – Cầu Hai (hình 2). Đầm Tam Giang – Cầu Hai tốc độ lắng đọng dao động 0,11 – 0,30 cm/năm, trung bình 0,21 cm/năm. Đầm Thị Nại có tốc độ lắng đọng dao động 0,08 – 0,72 cm/năm, trung bình 0,36 cm/năm. Đầm Nại có tốc độ lắng đọng dao động 0,29 – 3,44 cm/năm, trung bình 1,25 cm/năm. Trong 3 đầm phá, thấy rằng đầm Nại có tốc độ lắng đọng trầm tích quan sát thấy từ 1991 đến 2013 tốc độ lắng đọng trầm tích liên tục tăng lên trên 0,5 cm/năm. Bằng những so sánh về mất các diện tích rừng ngập mặn ven biển quanh đầm phá trong khoảng thời gian 1991 – 2013 diễn ra đã làm cho tốc độ xói mòn từ lục địa chảy xuống đầm phá dễ ràng tăng nhanh tốc độ lắng đọng trầm tích, làm nông hóa lòng đầm Nại diễn ra nhanh chóng. Ở 2 đầm Tam Giang –Cầu Hai và Thị Nại mặc dù tốc độ lắng đọng nhỏ hơn nhưng xu thế tăng tốc độ lắng đọng trầm tích theo thời gian thể hiện khá rõ.

Tốc độ lắng đọng trầm tích trong đầm phá tăng nhanh theo thời gian làm nông hóa thủy vực diễn ra nhanh chóng, bên cạnh đó hoạt động phát triển kinh tế của con người quanh đầm phá cũng tăng nhanh, nuôi trồng thủy sản, canh tác nông nghiệp, công nghiệp, đô thị hóa và nhiều hoạt động khác là những áp lực về môi trường cần được quan tâm và nghiên cứu nhằm giảm thiểu các tác động ô nhiễm thủy vực, suy giảm chất lượng môi trường và suy giảm đa dạng các hệ sinh thái đầm phá.