Nghiên cứu về vi nhựa của nhóm tác giả Viện KHCN Năng lượng và Môi trường được lựa chọn là công trình công bố xuất sắc của Viện Hàn lâm KHCN Việt Nam năm 2023

Công trình “Microplastics in sediments from urban and suburban rivers: Influence of sediment properties” do nhóm tác giả Dương Thị Thuỷ. Ngô Hà My. Nguyễn Thuỳ Dương. Phương Ngọc Nam. Ngô Hà My. Đoàn Thị Oanh. Lê Thị Phương Quỳnh. Bùi Mạnh Hà. Nguyễn Văn Hướng. Nguyễn Đình Thái. Nguyễn Thị Ánh Nguyệt. Cao Thị Thanh Nga. Phạm Thị Minh Hạnh. Hoàng Thị Thu Hương. Johnny Gasperi. Emilie Strady viết và đăng trên tạp chí Science of the Total Environment 904 (2023) 166330.

Sản xuất nhựa tăng nhanh từ những năm 1950 do đặc tính linh hoạt, giá thành thấp và độ bền cao. Chỉ có 9% sản phẩm rác thải nhựa được tái chế, 12% xử lý đốt, còn lại thải ra môi trường hoặc các bãi chôn lấp. Chất thải nhựa hầu hết không thể phân hủy hoặc phân hủy rất chậm, dẫn đến tích tụ trong các hệ sinht thái dưới dạng vi nhựa – các hạt cực nhỏ có kích thước dưới 5 mm. Do đặc tính vật lý, vi nhựa (MP) có thể trở nên có hại vì chúng có thể hấp thụ nhiều loại hóa chất độc hại và mầm bệnh (Barletta và cộng sự, 2019; Guo và Wang, 2019; He và cộng sự, 2020; Mao và cộng sự, 2020; Naqash và cộng sự, 2020) và được truyền sang các sinh vật sống thông qua chuỗi thức ăn (Wootton và cộng sự, 2021). Do kích thước nhỏ nên vi nhựa dễ dàng bị nhiều sinh vật khác nhau ăn, dẫn đến tổn thương đường ruột, rồi loạn chức năng sinh sản, gây tử vong, ức chế phát triển, giảm tuổi thọ, hành vi và độc tính thần kinh (Lei và cộng sự, 2018 a, Song và cộng sự). ., 2019; Đặng và cộng sự, 2020b; Li và cộng sự, 2020a).

Ô nhiễm vi nhựa trong các hệ thống sông đã được ghi nhận và chú ý nhưng sự phân bố vi nhựa trong trầm tích ven sông cần được làm rõ. Các nghiên cứu đã được thực hiện ở Châu Á, Châu Âu, Châu Mỹ và Châu Phi chỉ ra hàm lượng vi nhựa trong trầm tích sông dao động từ không đến vài chục nghìn cá thể trên mỗi kg (Yang và cộng sự, 2021; Fan và cộng sự, 2022). Ở châu Á, các con sông đô thị chảy qua các khu vực đông dân cư, nơi con người sản xuất và sử dụng nhựa. Do đó, dòng sông đô thị là nơi chứa nhựa và vi nhựa tiềm năng, đã được xử lý và chưa qua xử lý (Peng và cộng sự, 2018; Cordova và cộng sự, 2022; Talbot và Chang, 2022). Các nghiên cứu về vi nhựa mặc dù đã tăng trong những năm gần đây (Phuong et al., 2022), nhưng mối liên hệ giữa sự xuất hiện của vi nhựa và các đặc tính trầm tích vẫn cần được làm rõ. Đây là yếu tố rất quan trọng để xác định các nguồn và bể chứa vi nhựa nhằm giảm thiểu một cách hiệu quả tác động của vi nhựa đến các hệ sinh thái tiếp nhận. Nghiên cứu về ô nhiễm rác thải nhựa và vi nhựa tại Việt Nam còn rất hạn chế. Một số nghiên cứu mới chỉ ghi nhận nhựa cỡ lớn với các dạng polyetylen và polypropylene và các sợi tổng hợp chủ yếu là polyester được phát hiện. Tuy nhiên, các nghiên cứu trên chưa làm rõ được mật độ, phân bố của hạt nhựa cũng như vai trò của các yếu tố môi trường ảnh hưởng đến các hạt vi nhựa trong hệ sinh thái thuỷ vực. Ngoài ra, mối tương quan của các chất phụ gia trong sản xuất nhựa và các hạt vi nhựa phát hiện trong thuỷ vực không được xem xét đến. Vì vậy, nghiên cứu này đã mô tả sự phân bố vi nhựa (MP) trong trầm tích ven sông từ ba lưu vực sông tương phản ở Đồng bằng sông Hồng (RRD).

Cụ thể hơn, chúng tôi nhằm mục đích (i) đánh giá mức độ tập trung MP trong trầm tích ven sông; (ii) đánh giá các đặc điểm đại diện cho sự lắng đọng vi nhựa trong trầm tích; và thảo luận về mối tương quan giữa độ phong phú MP và tính chất trầm tích, đặc điểm lưu vực; (iii) hiểu biết về hiện trạng ô nhiễm và mức độ rủi ro sinh thái của MP ở các sông nội thị và ngoại thành

Hình 3: Phân tích thành phần chính (PCA) dựa trên độ phong phú của vi nhựa, tính chất trầm tích (hàm lượng chất hữu cơ – OM; kích thước hạt trung bình của trầm tích – Sed.size), tỷ lệ phần trăm khối lượng của cát, bùn, đất sét và các đặc điểm (Diện tích; dân số – Dân số; mật độ dân số – Pop.Den; sử dụng đất nông nghiệp – Agri; đất chuyên dùng – Spec; sử dụng đất ở – Lưu trú) trong trầm tích thu được từ sông Tô Lịch, sông Nhuệ và sông Đáy

Nghiên cứu này điều tra sự xuất hiện và phân bố của MP trong trầm tích ven sông được thu thập tại 12 địa điểm đại diện cho các con sông có dân cư và đô thị hóa khác nhau (sông Tô Lịch, Nhuệ và Đáy) ở Đồng bằng sông Hồng (Việt Nam, trong mùa khô và mùa mưa. Nồng độ MP dao động từ 1600 cá thể kg^-1 dw đến 94.300 cá thể kg^-1dw. Hình dạng sợi chiếm ưu thế và MP được làm chủ yếu tố bằng polypropylen (PP) và polyetylen (PE). Không quan sát thấy ảnh hưởng theo mùa đối với cả mảnh và sợi đối với mỗi loại Xu hướng giảm nồng độ MP được thực hiện từ sông Tô Lịch, sông Nhuệ và sông Đáy, cùng với chiều dài sợi giảm và diện tích mảnh vỡ trong bề mặt tăng từ thượng nguồn đến hạ lưu. đến nồng độ MP cho thấy rằng, hàm lượng chất hữu cơ cơ cao có thể là MP nóng ở sông đô thị. Ngoài ra, mật độ dân số cao cũng như ở các khu vực đông dân cư có liên quan đến nồng độ MP cao hơn trong trầm tích. Cuối cùng, rủi ro sinh thái cao MP (RI: 866 đến 4711) đã được tính toán trong RDD.

Công trình được đăng trên tạp chí SCIENCE OF THE TOTAL ENVIRONMENT – tạp chí đa ngành quốc tế chuyên xuất bản các nghiên cứu mới về môi trường. Đây là tạp chí nằm trong danh mục tạp chí ISI có uy tín, tạp chí Q1, có chỉ số ảnh hưởng năm 2023 là 10,754 và chỉ số trích dẫn là 317.